Con đường từ khởi nghiệp đến công ty “kỳ lân” của Gibran Huzaifah rất khác biệt so với những người Indonesia khác. Thay vì phát triển các ứng dụng cho thị trường ở thành phố, ông lại làm cho khu vực nông thôn và đã khai thác được một nguồn tài nguyên khó có thể bỏ qua: cá da trơn.
Người đàn ông 33 tuổi thực sự đã học nuôi trồng thủy sản từ đầu đến cuối. Ông đã xây dựng ao cá của riêng mình để trang trải cuộc sống khi theo học tại một trường đại học của bang. Sau khi tốt nghiệp, ông thành lập doanh nghiệp để hợp tác với các nhà chăn nuôi, cung cấp cho họ thiết bị Internet of Things giúp cho cá ăn tự động nên có thể cắt giảm chi phí. Cách đây một thập kỷ, Huzaifah đã đồng sáng lập Multidaya Teknologi Nusantara, công ty có 70.000 khách hàng nuôi cá và tôm, được biết đến với tên gọi eFishery. Khi công việc kinh doanh bắt đầu, “không ai nghĩ rằng một công ty khởi nghiệp trong lĩnh vực thủy sản sẽ trở thành một kỳ lân,” Huzaifah chia sẻ trong một cuộc phỏng vấn vào cuối tháng 7. “Tôi không dám hứa nhưng chúng tôi đã làm được”.
Vào tháng 7, eFishery chưa niêm yết đã trở thành kỳ lân nuôi trồng thủy sản đầu tiên trên thế giới và kỳ lân công nghệ nông nghiệp đầu tiên của Đông Nam Á. Công ty làm được điều đó nhờ vào đợt gây quỹ Series D trị giá 200 triệu USD do 42XFund của Abu Dhabi dẫn đầu. Ngoài việc đưa ra giá trị hơn 1 tỷ USD, việc gây quỹ đó đã được hoàn thành vào thời điểm nguồn tiền dành cho lĩnh vực công nghệ ngày càng khó đảm bảo và nhiều công ty đang cắt giảm chi phí cũng như số lượng nhân viên.
Không có gì ngạc nhiên khi hành trình đi đến thành công không hề suôn sẻ như mặt ao cá. Huzaifah đã sớm học được cách tiếp tục khi quảng cáo sản phẩm của mình với nông dân và các nhà đầu tư tiềm năng không giành được khách hàng hoặc nguồn vốn. “5 đến 6 năm đầu tiên chúng tôi gặp nhiều khó khăn nhất,” ông nói. “Chúng tôi đã phải đối mặt với rất nhiều lời từ chối, kể cả từ các nhà đầu tư. Tôi đã nói với họ rằng loại hình kinh doanh này cần có thời gian để tìm hiểu thị trường và cần sự kiên nhẫn.”
Nhưng sự kiên trì đã được đền đáp. Hiện nay, eFishery đã được sử dụng khoảng 300.000 ao và là công ty chuỗi giá trị nuôi trồng thủy sản toàn diện, cung cấp cho người nuôi cá nhiều lợi ích hơn là cho thuê công cụ cho cá ăn tự động. Sản phẩm còn giúp việc mua thức ăn và tiêu thụ cá sau thu hoạch. Nhưng đây không phải là hình thức canh tác theo hợp đồng mà người chăn nuôi phải bán sản phẩm của mình cho công ty. Thật vậy, Giám đốc điều hành cho biết eFishery “không cố gắng xây dựng một doanh nghiệp độc quyền tích hợp theo chiều dọc. Chúng tôi muốn xây dựng một mô hình kinh doanh toàn diện nhưng vẫn mang lại sự tự do và độc lập cho các đối tác của mình, đặc biệt là những người nông dân ”.
Gibran Huzaifah, đồng sáng lập và CEO của eFishery.
Huzaifah tuyên bố công ty đã có lãi kể từ năm 2018, mặc dù ông không cung cấp bất kỳ số liệu nào, trích dẫn một thỏa thuận không tiết lộ đã ký với các nhà đầu tư. Vào tháng 6 năm 2022, Patrick Walujo, người đồng sáng lập và đối tác quản lý của Northstar Advisors, đã phát biểu tại một hội thảo khởi nghiệp được tổ chức ở ngoại ô Jakarta rằng doanh thu hàng năm của eFishery đã đạt 4 nghìn tỷ rupiah (263 triệu USD). Walujo đã đích thân đầu tư vào năm 2018 và hai năm sau, công ty đầu tư của ông đã đồng dẫn đầu vòng cấp vốn series B của eFishery.
Đánh bắt cá và nuôi cá là một ngành kinh doanh lớn đối với Indonesia, quần đảo lớn nhất thế giới với hơn 17.000 hòn đảo. Đây là nước sản xuất cá lớn thứ hai và nhà sản xuất nuôi trồng thủy sản lớn thứ hai sau Trung Quốc vào năm 2020, theo báo cáo của OECD-FAO. số liệu mới nhất hiện có. Nhưng lĩnh vực này từ lâu đã chạm tới mức dưới tiềm năng của nó. Thủy sản đóng góp ít hơn 3% GDP vào năm ngoái, đặc biệt là trong nuôi trồng thủy sản. Dữ liệu của chính phủ cho thấy ngành này đã tăng gần gấp đôi về giá trị từ 111.000 tỷ rupiah năm 2013 lên 197.000 tỷ rupiah vào năm 2021, nhưng trong cùng thời gian đó, số người nuôi cá đã giảm 42% từ 3,8 triệu xuống còn 2,2 triệu. Thu nhập thấp và hy vọng tìm được công việc được trả lương cao hơn ở các ngành công nghiệp khác và ở thành phố đã khiến nhiều người phải bỏ nghề chăn nuôi.
Huzaifah lớn lên ở Jakarta và không xuất thân từ nghề đánh cá hay trồng trọt. Cha ông giúp giám sát các dự án xây dựng trong thành phố và mẹ ông bán gạo ở chợ gần đó. Ngôi nhà của gia đình ông nằm giáp ranh với một trong những khu dân cư nghèo nhất Đông Jakarta và cha mẹ của nhiều bạn học tiểu học của ông là những người nhặt rác kiếm sống. Huzaifah đã được nhận vào Học viện Công nghệ Bandung (ITB), trường đại học kỹ thuật nổi tiếng nhất Indonesia và ông đến đó để học sinh học. Huzaifah đã đăng ký một lớp học về nuôi trồng thủy sản và cần thu nhập để trả học phí đại học nên Huzaifah quyết định tự mình dấn thân vào nghề nuôi cá.
Ông thuê một cái ao để nuôi và bán cá da trơn. Sau khi kinh doanh thành công, ông mở rộng quy mô và đến năm 2012 – năm ông tốt nghiệp ITB – doanh nhân trẻ đã quản lý 76 ao trong số đó. Ngoài trình độ học vấn đại học, ông còn hiểu được những khó khăn của người chăn nuôi cá, chẳng hạn như chi phí thức ăn ảnh hưởng đến lợi nhuận như thế nào và việc người môi giới ép giá cá địa phương.
Trải nghiệm ở Bandung đã giúp ông có cái nhìn rõ ràng về những gì ông muốn xây dựng cho công ty của mình: một phần cứng, thay vì chỉ là phần mềm và ứng dụng như những kỳ lân khác. Công cụ này nhằm kiểm soát việc cho cá ăn, tránh sử dụng quá nhiều hoặc quá ít. Theo eFishery, cá chỉ cần thức ăn hàng ngày khoảng 4% khối lượng cơ thể để tăng trưởng tối ưu, lượng thức ăn ít hơn sẽ khiến chúng phát triển chậm, nhưng ăn quá nhiều, điều này thường xảy ra, đồng nghĩa với việc lãng phí và giảm lợi nhuận từ việc chăn nuôi. Huzaifah cho biết thời gian cho ăn cũng rất cần thiết và không phải lúc nào nông dân cũng nắm được lịch trình cho ăn.
Máy cho ăn thông minh của công ty cũng được trang bị cảm biến để theo dõi tình trạng ao nuôi.
Máy cấp liệu hiện có phiên bản 2.1 được trang bị cảm biến để theo dõi điều kiện ao nuôi và có thể kết nối với các tấm pin mặt trời để sử dụng ở những nơi không có lưới điện. Người chăn nuôi thuê chúng với giá 15.000 rupiah mỗi tháng và vận hành chúng từ điện thoại. “Thách thức đầu tiên là tạo ra một sản phẩm bền, giá cả phải chăng với chi phí phát triển tối thiểu vì chúng tôi không có vốn. Chúng tôi nghĩ rằng nếu không có sản phẩm tốt nhất thì chúng tôi cần có dịch vụ khách hàng tốt nhất. Vì vậy, tôi thường ở lại ao, sửa những lỗi mà khách hàng gặp phải, nhưng ban đầu cũng khó tìm được lỗi.”
Một khách hàng của eFishery ở Bali là Agus Ariawan, người đã từ bỏ công việc văn phòng trong cuộc khủng hoảng tài chính châu Á năm 1997 và bắt đầu nuôi cá da trơn. Vào năm 2021, ông mở văn phòng gần nhà. Ariawan cho biết: “Khi cá da trơn được 1,5 tháng tuổi, chúng phải được cho ăn 2 lần/ngày và tôi thường quên cho chúng ăn vào ban đêm”. “Tôi không phải lo lắng về điều đó với máy cho ăn, nhờ đó rút ngắn thời gian thu hoạch. Nguồn tài chính cũng giúp tôi mở rộng quy mô ao nuôi của mình. Bây giờ tôi có 16 cái ao.”
Định kỳ, Ariawan chia sẻ kinh nghiệm của mình với các nhà chăn nuôi khác tại các buổi họp mặt do eFishery tổ chức có thể có sự tham gia của hơn 100 người. Những người tham dự bao gồm các khách hàng tiềm năng. Tại một cuộc họp vào giữa tháng 7 ở quận Tabanan của Bali – một trong những trung tâm nuôi trồng thủy sản của Bali với nhiều nguồn nước ngọt – một nông dân đã hỏi liệu máng ăn có thể được sử dụng để nuôi ếch hay không. Công ty cho biết họ sẽ xem xét khả năng này. (Ếch là nguồn cung cấp protein ở một số vùng của Indonesia.) Công ty khẳng định rằng 1/3 trong số khoảng 3.000 người nuôi cá trên đảo là khách hàng của họ.
Trong khi máy cho ăn tự động là chìa khóa giúp eFishery bắt đầu và duy trì ở đó, Huzaifah cho biết mô hình kinh doanh đã thay đổi trong ba năm qua và công cụ này không còn đóng góp doanh thu đáng kể nữa. Thay vào đó là lợi nhuận liên quan đến sự kết hợp tài chính, bao gồm chuyển tín dụng từ ngân hàng đến nông dân để mua thức ăn cho cá từ bên thứ ba và bán cá. Trong bài thuyết trình tại Hội nghị CEO toàn cầu của Forbes ở Singapore vào tháng 9, Huzaifah nói đùa rằng “bể cá là công nghệ tài chính mới”, đồng thời nói thêm rằng trong nuôi trồng thủy sản, “chúng ta là loài cá lớn nhất trên biển”.
“Để đạt được mức tăng trưởng mà chúng tôi mong đợi, cần phải có sự hợp tác với các nhà sản xuất thức ăn chăn nuôi và các công ty tài chính. Nếu chúng tôi xây dựng nhà máy sản xuất thức ăn chăn nuôi của riêng mình, chúng tôi có thể gài bẫy nông dân mua sản phẩm của chúng tôi và phản bội ý tưởng giúp đỡ họ,” Huzaifah nói. Công ty khẳng định nó đã nâng cao đáng kể thu nhập của người chăn nuôi.
Ở giai đoạn này, eFishery không có đối thủ cạnh tranh và đang ở vị thế tốt để mở rộng vì nó đã có lãi, thay vì phấn đấu kiếm lợi nhuận vào thời điểm nguồn vốn trở nên eo hẹp. Quả thực, Huzaifah có rất nhiều kế hoạch mở rộng và tham vọng. Ông muốn tăng gấp ba số lượng ao trong hệ sinh thái của eFishery lên 1 triệu vào năm 2025 và tham gia xuất khẩu cá. Ông cũng muốn mở rộng sang các quốc gia khác và đã bắt đầu các dự án thí điểm ở Bangladesh, Thái Lan và Việt Nam.
Huzaifah cho biết công ty của ông sẽ tập trung phát triển ở Ấn Độ, nơi eFishery đã tạo được dấu ấn nhỏ trong năm qua. Theo ông, Ấn Độ có một thị trường phân mảnh tương tự như Indonesia nhưng có nhiều nông dân hơn và năng suất thấp hơn, điều này mang lại nhiều cơ hội cho công ty phát triển. Công ty cũng đã bắt đầu xuất khẩu tôm sang thị trường Mỹ, nơi người mua có thể truy tìm nguồn gốc của ao nuôi, danh tính người nuôi, thức ăn được sử dụng và liệu kháng sinh có được sử dụng hay không, cùng nhiều thông tin khác, mặc dù phải trả giá cao. Huzaifah cho biết một khi công ty tạo dựng được danh tiếng quốc tế về hệ sinh thái và thị trường, mục tiêu tiếp theo là phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng ở Mỹ.
Và ông đặt mục tiêu đánh bắt lớn hơn. Theo trang web của ông, eFishery đang “thu hẹp khoảng cách kỹ thuật số, đáp ứng nhu cầu thực phẩm của thế giới”.
Bài: Ardian Wibisono
Ảnh: Muhammad Fadli
Thông tin thêm
Trong lĩnh vực kinh doanh, “kỳ lân” (unicorn) thường được sử dụng để chỉ một công ty khởi nghiệp (startup) mà giá trị vốn hoá thị trường (market capitalization) của nó đạt hoặc vượt quá 1 tỷ đô la Mỹ (USD), thường được đo lường trong các vòng giao dịch trên thị trường cổ phiếu hoặc giao dịch cổ phần. Các công ty kỳ lân thường nổi tiếng vì khả năng tăng trưởng nhanh chóng và đột phá, thường do ứng dụng công nghệ mới hoặc mô hình kinh doanh sáng tạo.
Tổng quan về một số đặc điểm của các công ty kỳ lân:
- Giá trị vốn hoá: Các công ty kỳ lân có giá trị vốn hoá thị trường ít nhất là 1 tỷ USD.
- Khả năng tăng trưởng: Các công ty này thường có khả năng tăng trưởng nhanh và đạt doanh số kinh doanh lớn trong thời gian ngắn.
- Không lời lãi trong giai đoạn đầu: Nhiều công ty kỳ lân hoạt động lỗ trong giai đoạn đầu để đầu tư vào mục tiêu tăng trưởng.
- Sự quan tâm của nhà đầu tư: Các công ty kỳ lân thu hút sự quan tâm của các nhà đầu tư vì tiềm năng sinh lợi lớn.
- Sự sáng tạo: Điểm mạnh của các công ty kỳ lân thường liên quan đến sự sáng tạo trong sản phẩm, dịch vụ hoặc mô hình kinh doanh.
- Phạm vi toàn cầu: Nhiều công ty kỳ lân hoạt động quốc tế và có tầm ảnh hưởng toàn cầu.
Cụ thể, một công ty được gọi là “kỳ lân” khi giá trị vốn hoá thị trường của nó vượt quá ngưỡng 1 tỷ USD. Đây là một cách thể hiện sự thành công và tiềm năng tăng trưởng mạnh mẽ trong thế giới kinh doanh và đầu tư.